Συνεδρία 3 | Νέες Τεχνολογίες & Εφοδιαστική αλυσίδα στον αγρο-διατροφικο τομέα στην Ελλάδα και πέρα από αυτήν
Κεντρική ομιλία του Ολλανδού Πρέσβη Caspar Veldkamp, 2 Νοεμβρίου 2018
Κυρίες και κύριοι,
Ονομάζομαι Caspar Veldkamp, Πρέσβης της Ολλανδίας στην Ελλάδα.
Ο τίτλος της ομιλίας είναι: Το «Triple Helix» η ραχοκοκαλιά της γεωργικής ανάπτυξης στην Ολλανδία: Η συνεργασία είναι το κλειδί για μια καινοτόμο, παραγωγική και βιώσιμη γεωργία.
Ως μέρος της ομιλίας μου, θα ήθελα να αρχίσω με μια ενδιαφέρουσα ολιγόλεπτη προβολή με θέμα έναν “ολλανδό καλλιεργητή ραπανιών” και την καινοτομία μέσω της ψηφιοποίησης στην αλυσίδα αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής. Θα δείτε ότι ο αγρότης χάνει τη μάχη ενάντια στη μηχανή.
Εισαγωγή
Κυρίες και κύριοι,
Είναι μια σημαντική πρωτοβουλία το να συγκεντρωθούμε εδώ στις Σέρρες, γόνιμη περιοχή στο σταυροδρόμι των Βαλκανίων, προκειμένου να συζητήσουμε πώς να καινοτομήσουμε την αλυσίδα γεωργικών προϊόντων διατροφής για την αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων
Σε αυτή την τοποθέτηση, θα ήθελα να μοιραστώ τα βασικά στοιχεία της επιτυχίας του ολλανδικού αγροτικού τομέα: τη συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης, του ιδιωτικού τομέα και των ερευνητικών ιδρυμάτων ως ζωτικής σημασίας στοιχείο για την καινοτόμο, παραγωγική και βιώσιμη γεωργία. Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί αγρο- εμπειρογνώμονες εδώ σήμερα, γνωρίζετε ότι στην Ολλανδία το ονομάζουμε αυτό “Triple Helix“.
Το βασικό μου μήνυμα είναι ότι η οικονομική ομαδοποίηση διαφορετικών αλλά στενά συνδεδεμένων δραστηριοτήτων ενθαρρύνει την καινοτομία. Συγκεκριμένα, η ομαδοποίηση ενισχύει τη στάση μας όσον αφορά την καινοτομία. Για το φετινό Masterclass, η Πρεσβεία της Ολλανδίας για πρώτη φορά συνεργάστηκε στην εκπαίδευση με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή και το Πανεπιστήμιο Rutgers, οι οποίοι μοιράζονται την επιθυμία μας να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους νέους ανθρώπους με ευκαιρίες απασχόλησης στους τομείς της γεωργίας και των τροφίμων στην Ελλάδα.
Όλοι οι εταίροι του Masterclass συμμετείχαν με την εμπειρία τους. Αυτό το είδος συνεργασίας είναι σημαντικό να ξεκινά όσο το δυνατόν νωρίτερα. Η ομαδοποίηση στην εκπαίδευση στον ελληνικό τομέα γεωργικών ειδών διατροφής έχει νόημα για εμάς, ώστε να προετοιμαστούμε για τη συνεργασία μας σε διεθνές επίπεδο.
Στα επόμενα λεπτά, θα μοιραστώ (A) τα βασικά στοιχεία , στη συνέχεια (Β) μια ματιά σε 5 λόγους για την επιτυχία μας ακολουθούμενη από (C) το ολλανδικό όραμα για το μέλλον της γεωργίας.
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μερικά βασικά στοιχεία για να δώσω μια εικόνα για τον ολλανδικό τομέα αγροτικών προϊόντων διατροφής.
Βασικά στοιχεία και αριθμοί
Η Ολλανδία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ. Το 2017 εξήγαγε αγρο-διατροφικά προϊόντα και αγρο-τεχνολογικά προϊόντα αξίας πάνω από 100 δισ. Ευρώ.
Οι Ολλανδοί διαθέτουν παγκοσμίου επιπέδου τεχνογνωσία στον τομέα της αναπαραγωγής και των σπόρων, των θερμοκηπίων και των σφαγείων, καθώς και του μάρκετινγκ των γεωργικών προϊόντων.
Ο τομέας υποστηρίζεται επίσης από ένα ακμάζον οικοσύστημα προμηθευτών μηχανημάτων, κατασκευών, άρδευσης, παροχής συμβουλών και πληροφορικής.
Ο τομέας των γεωργικών προϊόντων διατροφής αντιπροσωπεύει σχεδόν το 10% της ολλανδικής οικονομίας και της απασχόλησης. Ο τομέας παρέχει άμεση και έμμεση εργασία και εισόδημα.
Ο τομέας έχει ισχυρή διεθνή εστίαση και αντιπροσωπεύει σχεδόν το 20% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της Ολλανδίας. Περίπου το 50% του ολλανδικού εμπορικού πλεονάσματος προέρχεται από το εμπόριο γεωργικών προϊόντων.
Αυτή είναι μια θέση που έχουμε κατακτήσει σε βάθος δεκαετιών. Για μια συμπαγή χώρα, οι Κάτω Χώρες συνεχίζουν να κάνουν καινοτόμα και μεγάλα επιτεύγματα, οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί. Πώς θα το κάνουμε αυτό;
Το βασικό στοιχείο της απάντησης σε αυτή την ερώτηση είναι η άριστη συνεργασία σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής, καθώς και η ποιότητα των υποδομών μας, οι δυνατότητες υλικοτεχνικής υποστήριξης και οι θέσεις του λιμανιού του Ρότερνταμ και του διεθνούς αερολιμένα Schiphol κοντά στο Άμστερνταμ.
Αν κοιτάξουμε τα πώς και τα γιατί της επιτυχίας μας, μπορούμε να διακρίνουμε πέντε κινητήριες δυνάμεις. Πρόκειται για την ανοικτή οικονομία, το εκπαιδευτικό και ερευνητικό σύστημα, την οικονομική ομαδοποίηση, τη συνεργασία και τις λύσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις. Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω.
Η διορατικότητα στις 5 κινητήριες δυνάμεις
Η πρώτη κινητήρια δύναμη είναι η ανοικτή οικονομία της Ολλανδίας. Για αιώνες η ολλανδική βιομηχανία μεταποίησης γεωργικών προϊόντων απολάμβανε ελεύθερο εμπόριο και ανοικτά σύνορα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα έναν δυνατό ανταγωνισμό, γεγονός που υποχρέωσε τις εταιρείες να μειώσουν το κόστος και να καινοτομούν στις διαδικασίες παραγωγής τους και στο μάρκετινγκ και στις πωλήσεις. Η θέση μας στα βορειοδυτικά της Ευρώπης μας δίνει εύκολη πρόσβαση σε πλούσιες κοντινές αγορές.
Η δεύτερη είναι το σύστημα έρευνας και εκπαίδευσής μας. Οι Ολλανδικές δημόσιες επενδύσεις στην γεωργική ερευνά άρχισαν να αποδίδουν ήδη πριν από έναν αιώνα.
H τρίτη είναι η οικονομική ομαδοποίηση (clustering). Αλλά τι είναι η οικονομική ομαδοποίηση.
Ο γνωστός οικονομολόγος Μάικλ Πόρτερ έδειξε πως η ομαδοποίηση διαφορετικών αλλά στενά συνδεδεμένων δραστηριοτήτων ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να καινοτομούν καλύτερα, να ανταγωνίζονται καλύτερα, αλλά ταυτόχρονα να μοιράζονται τη γνώση και να συνεργάζονται. Χρησιμοποίησε την ολλανδική παραγωγή λουλουδιών ως παράδειγμα της θεωρίας του.
Η περιοχή Westland, κοντά στο λιμάνι του Ρότερνταμ, είναι παγκοσμίως γνωστή για τα θερμοκήπιά της. Υπάρχουν επίσης ομάδες γαλακτοπαραγωγής, επιχειρήσεις σπόρων και επεξεργασίας κακάο.
Η ομαδοποίηση από μόνη της δεν είναι κάτι. Όλοι γνωρίζετε ότι η καινοτομία δημιουργείται ικανοποιώντας τις απαιτήσεις όλων εκείνων των καταναλωτών εκεί έξω. Στην Ολλανδία η ομαδοποίηση βοηθά αυτή τη διαδικασία: η ομαδοποίηση ενισχύει τη στάση μας για καλύτερη καινοτομία. Καινοτομία μέσω της ψηφιοποίησης σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής.
Αυτό με οδηγεί στην τέταρτη δύναμη, η οποία αποτελεί συνεργασία μεταξύ του κυβερνητικού, του ιδιωτικού τομέα και των ινστιτούτων γνώσης. Στην Ολλανδια, και τα τρία ενδιαφερόμενα μέρη συνεργάζονται στενά για κυβερνητικές πολιτικές σε τομείς όπως το κλίμα και η διαχείριση των υδάτων. Και στους στρατηγικούς χάρτες καινοτομίας για τη ρομποτική, τα μεγάλα δεδομένα και κάθε άλλο θέμα που μπορείτε να σκεφτείτε. Επίσης, συγκεντρώνουν τους οικονομικούς τους πόρους και μοιράζονται τα έσοδα. Λόγω της επιτυχίας της, η προσέγγιση αυτή ονομάζεται συχνά ως “Triple Helix”: κυβέρνηση, επιχειρήσεις και ινστιτούτα ερευνά και τεχνολογίας.
Η πέμπτη και τελευταία δύναμη είναι ο σκοπός που υπηρετούμε. Ο κόσμος μας αντιμετωπίζει πολλές μεγάλες προκλήσεις, όπως η αύξηση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η παγκόσμια πείνα και φτώχεια.
Για να δοθεί μια κατάλληλη απάντηση σε αυτές τις απειλές, η γεωργία πρέπει να γίνει ολοένα και πιο βιώσιμη. Ο τελικός σκοπός είναι ο ολλανδικός γεωργικός τομέας να αποτελέσει μέρος μιας διεθνούς και εξελιγμένης κυκλικής οικονομίας.
Έχοντας μοιράσει τις πέντε κινητήριες δυνάμεις, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να σας πω για το όραμα για το μέλλον της ολλανδικής γεωργίας.
Το όραμα για το μέλλον της ολλανδικής γεωργίας
Η ολλανδή Υπουργός Γεωργίας, κ. Carola Schouten, δημοσίευσε πρόσφατα [Σεπτέμβριος 2018] το όραμά της για το μέλλον της ολλανδικής γεωργίας. Στο όραμα αυτό θέτει ως στόχο το 2030. «Πρέπει να επικεντρωθούμε», λέει, «στη συνεχή μείωση της χρήσης των πρώτων υλών μέσω μιας πιο αποτελεσματικής χρήσης μέσα στις αλυσίδες εφοδιασμού». Ο τελικός σκοπός είναι ότι ο ολλανδικός γεωργικός τομέας θα αποτελέσει μέρος μιας διεθνούς και εξελιγμένης κυκλικής οικονομίας. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα παραγόμενα απόβλητα θα επαναχρησιμοποιούνται. Λιγότερα τρόφιμα σπαταλούνται – κατά τη συγκομιδή, την αποθήκευση και τη μεταφορά, αλλά και από τους καταναλωτές. Και οι σπάνιες πρώτες ύλες παραμένουν διαθέσιμες. Πρέπει να αναζητήσουμε καινοτομία που μας βοηθά να μειώσουμε τη χρήση λιπασμάτων και χημικών προϊόντων, να βελτιώσουμε την προστασία των καλλιεργειών και να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας και νερού. Επίσης, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων αποτελεί μέρος μιας βιώσιμης μεθόδου παραγωγής. Έτσι, η χώρα μου κατευθύνεται προς έναν κυκλικό γεωργικό τομέα, για την κυκλική καλλιέργεια. Αυτό είναι απολύτως εφικτό στο επίπεδο του μεμονωμένου αγρότη και έχουμε καλά παραδείγματα επ’ αυτού. Αλλά για τη σύνδεση σε διεθνές επίπεδο πρέπει ακόμα να σκεφτούμε πώς μπορούμε να γίνουμε κυκλικοί στα γεωργικά συστήματα. Ένα πράγμα είναι σαφές: απαιτείται συνεργασία σε διεθνές επίπεδο.
Ως εκ τούτου, εύχομαι η Ελλάδα, η οποία έχει τόσο μεγάλο αναξιοποίητο δυναμικό στην αλυσίδα αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής, να υιοθετήσει με μεγάλη ταχύτητα τον τρόπο σκέψης του “Triple Helix”: τη συνεργασία μεταξύ ινστιτούτων γνώσης, του ιδιωτικού τομέα και της κυβέρνησης. Μόνο τότε, μπορείτε να κάνετε τον τομέα καινοτόμο, παραγωγικό και βιώσιμο. Η κυβέρνηση έχει σαφή ρόλο στην ενθάρρυνση αυτού, επειδή οι αγορές δεν λειτουργούν πάντα, για παράδειγμα όταν πρόκειται για έρευνα και καινοτομία. Αλλά για την Ελλάδα, ιδιωτικές εταιρείες από μεγάλες σε μικρές θα μπορούσαν να καινοτομήσουν πολύ περισσότερο.
Οι προσπάθειες του “Triple Helix” φέρνουν επιτυχία στις ιδιωτικές επιχειρήσεις και επιπλέον, ο ολλανδικός τομέας γεωργικών τροφίμων παρέχει απαντήσεις στις ευρύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας – τώρα και στο μέλλον. Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα παράδειγμα.
Η διαφάνεια αντιπροσωπεύει την καινοτόμο γεωργία: ένα πειραματικό αγρόκτημα στο νησί Texel για να δοκιμάσει την ανοχή σε αλάτι των γεωργικών καλλιέργειών.
Σε όλο τον κόσμο, περίπου 1,5 δισεκατομμύρια εκτάρια γης επηρεάζονται από το άλας και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με 3 εκτάρια ανά λεπτό. Επίσης, η ποσότητα του υφάλμυρου νερού είναι ίση με την ποσότητα του γλυκού νερού. Μέχρι τώρα, αυτή η αλάτωση της γης και αυτών των αλατούχων πόρων του κόσμου θεωρήθηκε απειλή για τη γεωργία. Ωστόσο, το Salt Farm στο νησί Texel, το οποίο μπορείτε να δείτε στη διαφάνεια πίσω μου, αποδεικνύει τις δυνατότητες χρησιμοποίησης αυτών των πόρων μέσω της επιλογής καλλιεργειών ανεκτικών στο αλάτι, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες ποικιλίες και μη αναπτύσσοντας νέες.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα. Στην Ολλανδία συνεχίζουμε να επενδύουμε στην καινοτομία στην τεχνολογία τροφίμων, την υγεία, την καλή μεταχείριση των ζώων και τη βιωσιμότητα. Η καινοτομία αποτελεί προτεραιότητα και κλειδί για την παραγωγική και βιώσιμη γεωργία. Η καινοτομία δεν είναι μόνο η επιστήμη και η τεχνολογία.
Τι είναι λοιπόν η καινοτομία; Είναι μια στάση: αναζητώντας νέες ευκαιρίες σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Ψάχνετε για νέες γενιές και μορφές επιχειρηματικότητας, για παράδειγμα μέσω start-ups και scaled-ups, που υποστηρίζουμε στην Ελλάδα μέσω της πρωτοβουλίας μας Orange Grove και ιδιαίτερα με τον ηγετικό μας ρόλο στο masterclass αγροτικών ειδών διατροφής που πραγματοποιήθηκε πριν από αυτό το Συνέδρια στις Σέρρες.
Το βασικό μου μήνυμα είναι ότι η οικονομική ομαδοποίηση διαφορετικών αλλά στενά συνδεδεμένων δραστηριοτήτων ενθαρρύνει την καινοτομία. Συγκεκριμένα, η ομαδοποίηση ενισχύει τη στάση μας όσον αφορά την καινοτομία. Η ομαδοποίηση στην εκπαίδευση στον ελληνικό τομέα γεωργικών ειδών διατροφής έχει νόημα για εμάς, για να προετοιμαστούμε για τη συνεργασία μας σε διεθνές επίπεδο όπως κατευθυνόμαστε σε έναν κυκλικό γεωργικό τομέα και για να τροφοδοτήσουμε τον κόσμο.
Επίλογος
Ευχαριστούμε τους εταίρους μας, την Αμερικανική Γεωργική Σχολή και το Πανεπιστήμιο Rutgers και τους διοργανωτές (Περιφέρεια Σερρών, Εμπορικό Επιμελητήριο Σερρών και το Geo Routes Institute) για την πραγματοποίηση του Masterclass, του Διαγωνισμού Καινοτομίας και του Συνεδρίου. Ελπίζω ότι το AgriBusiness Forum θα συνεχίσει να παρέχει μια πλατφόρμα για εποικοδομητικό διάλογο για την καινοτομία, τον τρόπο σύμπραξης και συνεργασίας μεταξύ της κυβέρνησης, των τοπικών αρχών, του ιδιωτικού τομέα και της επιστήμης στην Ελλάδα. Η συνεργασία είναι το κλειδί για μια καινοτόμο, παραγωγική και βιώσιμη γεωργία.
Σας ευχαριστώ
Caspar Veldkamp
Πρέσβης της Ολλανδίας στην Ελλάδα
ATH/OCT2018
